Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

curulis N M

  • 1 curulis

    cŭrūlis ( curr-), e, adj. [currus], of or pertaining to a chariot.
    I.
    In gen.:

    equi,

    the four horses provided at the public cost for the games of the circus, Liv. 24, 18, 10; cf. Paul. ex Fest. p. 49, 14 Müll.; Cod. Th. 15, 5, 3;

    15, 10, 1: ludi,

    Min. Fel. Oct. 37 fin.: triumphus, i. e. upon a chariot (in opp. to an ovatio, on horseback or on foot), Suet. Aug. 22: Juno curulis, in an ancient form of prayer in Serv. ad Verg. A. 1, 17.—
    II.
    Esp.: sella curulis, the curule chair, official chair, adopted from the Etruscans, and inlaid with ivory; used by the consuls, praetors, and curule ediles, who hence received their name (v. aedilis, and cf. Gell. 3, 18, 4; Isid. Orig. 20, 11, 11;

    Dict. of Antiq.),

    Cic. Verr. 2, 5, 14, § 36; Liv. 1, 8, 3; 9, 46, 9 al.; Quint. 6, 3, 25; Suet. Aug. 26; Ov. P. 4, 9, 27; Plin. 37, 6, 21, § 81; Flor. 1, 13, 10; Cat. 52, 2 et saep.:

    sedes,

    Tac. A. 2, 83; 15, 29 al.; and absol.: cŭrūlis, is, f., Tac. A. 1, 75; id. H. 2, 59; Plin. Pan. 59, 2; Suet. Ner. 13; Luc. 3, 107; Sil. 8, 488; Stat. S. 3, 3, 115; Mart. 11, 98, 18 al.— Poet.:

    major curulis,

    i. e. consulship, Stat. S. 1, 4, 82.—Hence,
    B.
    Meton., pertaining to the honor of a sella curulis, curule: aedilis, L. Pis. ap. Gell. 6, 9, 2; Liv. 7, 1, 6 and 8; Plin. 8, 36, 54, § 131 al.; cf.

    aedilitas,

    Cic. Har. Resp. 13, 27; Liv. 7, 1, 1; Plin. 8, 7, 7, § 19:

    ebur ( = sella curulis),

    consulship, Hor. Ep. 1, 6, 53; cf. magistratus, Gab. Bass. ap. Gell. 3, 18.— Subst.: cŭrūlis, is, m., = aedilis curulis, Plin. 18, 6, 8, § 42;

    and curules,

    the curule magistracies, Stat. S. 4, 1, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > curulis

  • 2 curulis

    curūlis, e (v. currus, wie mamilla v. mamma), zum Wagen gehörig, equi, das für die zirzensischen Spiele aus der Staatskasse angeschaffte Viergespann, Liv.: triumphus, d.i. zu Wagen (Ggstz. ovatio, der kleinere Triumph zu Pferde od. zu Fuß), Suet. u. Monum. Ancyr.: ludi, die zirzensischen, Min. Fel. – insbes. sella c., der von den Etruskern entlehnte, mit Elfenbein ausgelegte (wie unsere Feldstühle gestaltete u. zusammenlegbare) Amtssessel des Konsuls, Prätors u. der danach benannten Kurulädilen, Cic. u.a.: ders. (weil von Elfenbein) ebur c., einem kurulischen ähnlicher Ehrensitz, Tac.: u. v. kurul. Amtssessel, cur. aedilis, der kurulische Ädil, Kurulädil (s. aedīlis), Liv. u.a.: aedilitas, die Kurulädilität (die Würde u. Amtsführung des kur. Ädilen), Cic. u.a.: magistratus, das kurul. Amt (Ädilität, Prätur, Konsulat), Gab. Bass. fr. – subst., curūlis, is, a) f. = sella curulis, Tac. u.a. – b) m. = aedilis curulis, Plin. 18, 42: curulis maior = consul, Stat. silv. 1, 4, 82: dah. Plur. curules = die Kurulbehörden, Stat. silv. 4, 1, 5.

    lateinisch-deutsches > curulis

  • 3 curulis

    curūlis, e (v. currus, wie mamilla v. mamma), zum Wagen gehörig, equi, das für die zirzensischen Spiele aus der Staatskasse angeschaffte Viergespann, Liv.: triumphus, d.i. zu Wagen (Ggstz. ovatio, der kleinere Triumph zu Pferde od. zu Fuß), Suet. u. Monum. Ancyr.: ludi, die zirzensischen, Min. Fel. – insbes. sella c., der von den Etruskern entlehnte, mit Elfenbein ausgelegte (wie unsere Feldstühle gestaltete u. zusammenlegbare) Amtssessel des Konsuls, Prätors u. der danach benannten Kurulädilen, Cic. u.a.: ders. (weil von Elfenbein) ebur c., einem kurulischen ähnlicher Ehrensitz, Tac.: u. v. kurul. Amtssessel, cur. aedilis, der kurulische Ädil, Kurulädil (s. aedilis), Liv. u.a.: aedilitas, die Kurulädilität (die Würde u. Amtsführung des kur. Ädilen), Cic. u.a.: magistratus, das kurul. Amt (Ädilität, Prätur, Konsulat), Gab. Bass. fr. – subst., curūlis, is, a) f. = sella curulis, Tac. u.a. – b) m. = aedilis curulis, Plin. 18, 42: curulis maior = consul, Stat. silv. 1, 4, 82: dah. Plur. curules = die Kurulbehörden, Stat. silv. 4, 1, 5.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > curulis

  • 4 curulis

    [st1]1 [-] curulis, e: - [abcl][b]a - relatif au char, de char, de chariot. - [abcl]b - curule (relatif à l’ordre sénatorial, comme certaines magistratures qui donnent droit à s’asseoir sur la chaise du même nom, en ivoire).[/b]    - curules equi, Liv. 24, 18, 10: chevaux qui traînent un char dans les jeux du cirque.    - curulis triumphus, ([] ovatio), Suet. Aug. 22: le grand triomphe.    - major curulis, Stat. S. 1, 4, 82: le consulat.    - sella curulis: chaise curule.    - curule ebur (= sella curulis), Hor.: chaise curule.    - curules: les magistrats curules. [st1]2 [-] curulis, is, f. (s.-ent. sella): chaise curule.
    * * *
    [st1]1 [-] curulis, e: - [abcl][b]a - relatif au char, de char, de chariot. - [abcl]b - curule (relatif à l’ordre sénatorial, comme certaines magistratures qui donnent droit à s’asseoir sur la chaise du même nom, en ivoire).[/b]    - curules equi, Liv. 24, 18, 10: chevaux qui traînent un char dans les jeux du cirque.    - curulis triumphus, ([] ovatio), Suet. Aug. 22: le grand triomphe.    - major curulis, Stat. S. 1, 4, 82: le consulat.    - sella curulis: chaise curule.    - curule ebur (= sella curulis), Hor.: chaise curule.    - curules: les magistrats curules. [st1]2 [-] curulis, is, f. (s.-ent. sella): chaise curule.
    * * *
        Curulis, et hoc curule, pen. prod. Adiectiuum a Curru deriuatum, quod vnico r scribi debet, quod breuis sit prima: vt Sella curulis. Aliquando subauditur SELLA, vel SEDES. Lucan. Praetor adest, vacuaeque loco cessere curules. Un siege ou chaire d'yvoire, dedens laquelle les grans magistrats de Romme estoyent portez.

    Dictionarium latinogallicum > curulis

  • 5 curulis

    I curūlis, e [ currus ]
    относящийся к колеснице, колесничный, курульный
    triumphus c. Suтриумф на колеснице ( в отличие от ovatio, которая совершалась верхом или пешком)
    sella c. C etc. (складное, выложенное слоновой костью)курульное кресло (консулов, преторов и курульных эдилов)
    II curūlis, is f. ( = sella c.) III curūlis, is m. (= aedilis c. )
    c. major Stconsul
    б) pl. курульные должностные лица St

    Латинско-русский словарь > curulis

  • 6 curulis

    I
    curule magistrate; (perh. aedile)
    II
    curulis, curule ADJ
    curule (rank) (consul/praetor/curule aedile); of/belonging/pertaining to chariots/chariot race; of ceremonial chariot

    Latin-English dictionary > curulis

  • 7 curulis

    l) = circensis: equi cur. (1. 4 C. 10, 41. 1. 5 C. 11, 40). 2) Aediles curules, название двух патрицианских Эдилов, которые пользовались большим почетом и получили в отличие sella curulis и toga praetexta. (1. 2 § 26 D. 1, 2).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > curulis

  • 8 curūlis (curr-)

        curūlis (curr-) e, adj.    [currus], of a chariot: equi, the horses provided at the public cost for the games, L.: sella, the curule chair, official chair (of consuls, praetors, and curule aediles), C., L.: ebur, a throne of ivory, Ta. — As subst f., the curule chair, Ta.: summas donare curulīs (sc. sellas), magistracies, Iu.—Occupying the curule chair, of curule rank: aedilis, L.: aedilitas: ebur (i. e. sella), the consulship, H.

    Latin-English dictionary > curūlis (curr-)

  • 9 sella

    sella, sellae, f. [st2]1 [-] en gén. chaise, siège. [st2]2 [-] chaise de travail, tabouret d'un artisan. [st2]3 [-] chaire d'un professeur. [st2]3 [-] chaise curule. [st2]4 [-] siège d'un tribunal, tribunal. [st2]5 [-] trône. [st2]6 [-] table de nuit, chaise percée. [st2]7 [-] chaise à porteurs, litière. [st2]8 [-] siège d'une voiture, banquette. [st2]9 [-] selle d'un cheval, bât d'un âne.    - duabus sellis sedere, Laber. ap. Sen. Contr. 3, 18: être assis sur deux selles (manger à deux rateliers).    - sella (curulis): chaise curule.    - sella (gestatoria): chaise à porteur.    - sella familiarica, Varr.: chaise percée.
    * * *
    sella, sellae, f. [st2]1 [-] en gén. chaise, siège. [st2]2 [-] chaise de travail, tabouret d'un artisan. [st2]3 [-] chaire d'un professeur. [st2]3 [-] chaise curule. [st2]4 [-] siège d'un tribunal, tribunal. [st2]5 [-] trône. [st2]6 [-] table de nuit, chaise percée. [st2]7 [-] chaise à porteurs, litière. [st2]8 [-] siège d'une voiture, banquette. [st2]9 [-] selle d'un cheval, bât d'un âne.    - duabus sellis sedere, Laber. ap. Sen. Contr. 3, 18: être assis sur deux selles (manger à deux rateliers).    - sella (curulis): chaise curule.    - sella (gestatoria): chaise à porteur.    - sella familiarica, Varr.: chaise percée.
    * * *
        Sella, sellae. Cic. Une selle, ou banc, Une forme.

    Dictionarium latinogallicum > sella

  • 10 aedilis

    aedīlis, is, m. (abl. aedili, Tac. A. 12, 64; Serv. ad Verg. A. 7, 4; Dig. 18, 6, 13;

    but aedile is more usual,

    Charis. p. 96 P.; Varr. 1, 22; Cic. Sest. 44, 95; Liv. 3, 31; Plin. 7, 48, 49, § 158; Inscr. Orell. 3787, 8; cf. Schneid. Gr. II. p. 221; Koffm. s. v.) [aedes], an œdile, a magistrate in Rome who had the superintendence of public buildings and works, such as temples, theatres, baths, aqueducts, sewers, highways, etc.; also of private buildings, of markets, provisions, taverns, of weights and measures (to see that they were legal), of the expense of funerals, and other similar functions of police. The class. passages applying here are: Plaut. Rud. 2, 3, 42; Varr. L. L. 5, § 81 Müll.; Cic. Leg. 3, 3; id. Verr. 2, 5, 14; id. Phil. 9, 7; Liv. 10, 23; Tac. A. 2, 85; Juv. 3, 162; 10, 101; Fest. s. h. v. p. 12; cf. Manut. ad Cic. Fam. 8, 3 and 6.—Further, the aediles, esp. the curule ædiles (two in number), were expected to exhibit public spectacles; and they often lavished the most exorbitant expenses upon them, in order to prepare their way toward higher offices, Cic. Off. 2, 16; Liv. 24, 33; 27, 6. They inspected the plays before exhibition in the theatres, and rewarded or punished the actors according to their deserts, Plaut. Trin. 4, 2, 148; id. Cist. ep. 3;

    for this purpose they were required by oath to decide impartially,

    Plaut. Am. prol. 72.—It was the special duty of the aediles plebeii (of whom also there were two) to preserve the decrees of the Senate and people in the temple of Ceres, and in a later age in the public treasury, Liv. 3, 55. The office of the aediles curules (so called from the sella curulis, the seat on which they sat for judgment (v. curulis), while the aediles plebeii sat only on benches, subsellia) was created A.U.C. 387, for the purpose of holding public exhibitions, Liv. 6, 42, first from the patricians, but as early as the following year from the plebeians also, Liv. 7, 1.—

    Julius Cæsar created also the office of the two aediles Cereales, who had the superintendence of the public granaries and other provisions,

    Suet. Caes. 41.—The free towns also had ædiles, who were often their only magistrates, Cic. Fam. 13, 11; Juv. 3, 179; 10, 102; Pers. 1, 130; v. further in Smith's Dict. Antiq. and Niebuhr's Rom. Hist. 1, 689 and 690.
    Plaut.
    uses the word once adject.: aediles ludi, œdilic sports, Poen. 5, 2, 52.

    Lewis & Short latin dictionary > aedilis

  • 11 sella

    sella (ancient collat. form sedda, acc. to Scaur. p. 2252 P.), ae, f. dim. [for sedla; root sed-;.sedes], a seat, settle, chair, stool (syn.:

    sedile, scamnum): viden' ut expalluit! datin' isti sellam, ubi assidat cito,

    Plaut. Curc. 2, 3, 32; id. Bacch. 3, 3, 28; id. Poen. 1, 2, 56:

    scabilla, sellas, solia,

    Cato, R. R. 10, 4; 157, 11:

    in sellā sedere,

    Cic. Div. 1, 46, 104 (corresp. to sedes):

    fracta est patris sella,

    Petr. 136:

    altā deducere sellā,

    Juv. 3, 136 al. —
    II.
    Esp.
    A.
    Of a mechanic's work-stool:

    ipsum sellae atque operis et quaestus cottidiani locum,

    Cic. Cat. 4, 8, 17:

    in foro sellam ponere,

    id. Verr. 2, 4, 25, § 56.—
    B.
    Of a teacher's chair, Cic. Fam. 9, 18 fin.
    C.
    Of a portable chair or sedan (different from the lectica, a litter made like a bed):

    aut sellā, aut lecticā transire,

    Suet. Claud. 25; so (opp. lectica) Dig. 32, 1, 49; Mart. 10, 10, 7; 11, 98, 12;

    simply sella,

    Suet. Aug. 53; Plin. Ep. 3, 5, 15; Juv. 1, 124 al.;

    called also sella gestatoria,

    Suet. Ner. 26; id. Vit. 16; Vulg. 2 Macc. 3, 27; cf.:

    gestamen sellae,

    Tac. A. 14, 4; 15, 57.—
    D.
    Of a seat in a coach or wagon, Phaedr. 3, 6, 5.—
    E.
    Of a close-stool, Scrib. Comp. 193; 227;

    also called sella familiarica,

    Varr. R. R. 1, 13, 4. —
    F.
    Of a saddle, Cod. Th. 8, 5, 47; Cod. Just. 12, 51, 12; Veg. 6, 6, 2; Vulg. Esth. 6, 8.—
    G.
    Esp., a magistrate's seat or chair (very freq.), Cic. Phil. 2, 34, 85; id. Div. 1, 52, 119; id. Verr. 2, 1, 46, § 119; 2, 1, 47, § 124; 2, 2, 38, § 94; Caes. B. C. 3, 20; Liv. 3, 11; 6, 15; Hor. S. 1, 6, 97 et saep.; also called sella curulis; v. curulis.—Prov.: duabus sellis sedere, to sit on two stools, i. e. to keep in with both parties, Laber. ap. Sen. Contr. 3, 18 fin.; id. ap. Macr. S. 2, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > sella

  • 12 perverse

    perversē [ perversus ]
    1) превратно, дурно ( uti aliquā re C)
    2) неправильно, наоборот (sella curulis p. collocata Su)

    Латинско-русский словарь > perverse

  • 13 sella

    ae f. [из sedula от sedeo ]
    1) стул, кресло Pl, C, Sen etc.
    2) (тж. s. curulis C, Cs etc.) курульное кресло (седалище высших, курульных, должностных лиц, из слоновой кости, мрамора или металла, без спинки, на изогнутых и скрещенных ножках) C etc.
    4) (тж. s. regni V) престол, трон (s. aurea Nep)
    5) (тж. s. gestatoria Su) паланкин, сидячие носилки, портшез ( sellā vehi PJ)
    6) козлы, облучок Ph
    7) (тж. s. pertusa Cato или familiarica Vr) стульчак Scr
    8) седло Veg, Sid, CJ

    Латинско-русский словарь > sella

  • 14 trigeminus

    trigemina spolia L — доспехи, снятые с трёх братьев-близнецов (Куриациев)
    t. vir OGeryon
    t. canis OCerbĕrus
    tergemini honores H — три высших курульных должности, т. е. aedilitas curulis, praetura, consulatus

    Латинско-русский словарь > trigeminus

  • 15 aedilis

    aedīlis, is, m. (aedes), der Ädil, ein obrigkeitliches Amt, zu dem gesetzmäßig das 37. Lebensjahr nötig war, I) in Rom, bestehend aus anfangs zwei aediles plebei od. plebis od. plebeii, Ädilen der Gemeinde, nach dem Frieden vom heiligen Berge (494 v. Chr.) mit den Tribunen eingesetzt, zu denen im Jahre 366 v. Chr. noch zwei aediles curules, kurulische Ädilen, kamen, nach Livius anfangs rein patrizisch, aber schon im folg. Jahre zwischen Patriziern u. Plebejern wechselnd, von den aediles plebis wahrsch. nur darin unterschieden, daß sie in höhern Ehren standen (sie hatten die sella curulis, das ius imaginum u. die praetexta, aber, da sie nicht zu den höhern Magistraten gehörten, keine Liktoren) u. daß beide Teile die Leitung verschiedener Spiele hatten. Die aediles plebis besorgten allein die plebejischen Spiele, die aediles curules allein die römischen od. großen, u. erkauften dazu namentlich Theaterstücke von den Dichtern u. belohnten u. bestraften die Schauspieler nach ihren Leistungen. – Gemeinschaftlich lag allen Ädilen die ganze Sicherheits- und Wohlfahrtspolizei, bes. die cura annonae, d.i. die Überwachung des Getreidemarktes, ob (dah. Iustin. 21, 5, 7 aediles als Übersetzung von ἀγορανόμοι, Marktmeister). – Im Jahre 44 v. Chr. ernannte Cäsar noch weitere zwei Ädilen aus dem plebejischen Stande, die aediles cereales, denen nun ausschließlich die Aufsicht über den Getreidemarkt u. die Versorgung der Stadt mit Lebensmitteln anvertraut wurde, Suet. Caes. 41, 1. – II) in den Munizipalstädten u. Kolonien, wo es aediles duumviri, triumviri usw. gab, die in einigen Städten die einzige Obrigkeit bildeten (s. Cic. ep. 13, 11 extr.), meist aber eine Art geringer Magistrate, denen, wie in Rom, meist die Sorge für die Bau- und Marktpolizei u. die Veranstaltung der Spiele oblag u. die auch eine sich hierauf beziehende Gerichtsbarkeit (Iuven. 10, 102) hatten. – /Nom. Sing. auch aediles, Corp. inscr. Lat. 1, 31; u. aïdilis, Corp. inscr. Lat. 1, 30, 32 u. 61: Abl. Sing. gew. aedile (s. Charis. 120, 17), zB. Varr. r.r. 1, 2, 2. Cic. Sest. 95. Liv. 3, 31, 5; doch auch aedili, Tac. ann. 12, 64. Serv. Verg. Aen. 5, 4. Iulian. dig. 18, 6, 14 (13).

    lateinisch-deutsches > aedilis

  • 16 aedilitas

    aedīlitās, ātis, f. (aedilis), die Ädilität, die Würde-, auch die Amtsführung des Ädilis, curulis aed., Cic.: munus aedilitatis, Cic.: aedilitatem petere, Cic. u. Aur. Vict., inire, Suet.: aedilitate fungi, Cic.: sine suffragio populi aedilitatem gerere (scherzh.), Plaut.: alqm aedilitate deicere, Cic.: Plur., quorum aedilitates ornatissimas vidimus, Cic. Verr. 4, 133.

    lateinisch-deutsches > aedilitas

  • 17 censor

    cēnsor, ōris, m. (altlat. cēsor, Corp. inscr. Lat. 1, 31 u. cēssor, Varr. LL. 6, 92; v. 1. censeo), der Zensor, I) eig., Plur. censores, der urspr. auf 5, Später auf 11/2 Jahr gewählte höchste römische Magistrat von zwei Personen (urspr. beide Patrizier, dann einer ein Plebejer, zuw. auch beide), dem oblag: a) Haltung des census (s. d.), Cic. de legg. 3, 7. – b) das Sittenrichteramt oder die Aufsicht über das Benehmen der Bürger im häuslichen u. öffentlichen Leben, Cic. de legg. 3, 7, wobei die Zensoren den Straffälligen aus einer ländlichen tribus in eine städtische (ex rustica in urbanam) versetzen, ja inter aerarios od. Caerites (s. aerārius no. II, B, 1) zählen, insbes. die Senatoren aus dem Senate stoßen, den Rittern das Pferd nehmen (= sie aus dem Ritterstande stoßen) konnten, s. Liv. 45, 15, 4 u. 8. – c) die Verpachtungen der dem Staat gehörigen Grundstücke, Nutzungen und Gefälle, Aufsicht über die loca publica, über die öffentlichen Bauten und Anlagen, Verakkordierung dieser, sowie aller andern aus dem Schatz zu bezahlenden Dinge, übh. Hauptrechnung u. Übersicht aller in den Schatz oder aus demselben gezahlten Gelder (während die eigentl. bare Einnahme u. Ausgabe die Quästoren hatten), Cic. de legg. 3, 7. Vgl. Th. Mommsen Röm. Staatsrecht 3. Aufl. Bd. 2. S. 331 ff. Kubitschek in Pauly-Wissowa Realenz. III, 1902 ff. – / Auch in den röm. Kolonien gab es Zensoren, Liv. 29, 15, 10. – Die Auszeichnung der Zensoren bestand außer der sella curulis zu Polybius' Zeit in einer purpurnen Toga. – II) übtr., ein strenger Beurteiler, -Richter, -Sittenrichter, -Tadler, scharfer Kritiker, absol., Cic. Cael. 25. Hor. ep. 2, 2, 110. Ov. ex Pont. 4, 12, 25: censor animus, Arnob. 7, 33: m. Genet., castigator censorque minorum, Hor. de art. poët. 174: factorum dictorumque c., Sen. de vit. beat. 20, 4 (5): servus erilis imperii non censor est, sed minister, Sen. exc. contr. 3, 9, 4: Sallustius gravissimus alienae luxuriae obiurgator et censor, Macr. sat. 2, 9, 9. – / als fem., ita fides prompta dura sui censor est, Ambros. ep. 10, 83.

    lateinisch-deutsches > censor

  • 18 compages

    compāgēs, is, f. (compingo; vgl. Serv. Verg. Aen. 1, 293), I) das Zusammengefüge, das Gefüge, die Fuge, der zusammengefügte Bau, bes. als t. t. der Baukunst (vgl. Mützell Curt. 4, 3 [12], 6), alvei, Pacuv. fr.: saxorum, Curt.: scutorum, Tac.: pinea, Mart.: mundi compaginem facere, Gell. – gew. im Plur., compages saxorum, Lucr. u. Tac.: lapidum, Ov. u. Ps. Quint. decl.: muri, Lucan.: crebris fluctibus compages operum se laxant, Curt.: laxatis sellae curulis compagibus, Suet.: quae (navis vetus) per se ipsa omnibus compagibus aquam acciperet, Liv. 35, 26, 8: erat navigium, sed hoc putre, resolutis compagibus, Sen. contr. 7, 1 (16), 8: ferro et compagibus artis claudi, mit fest zusammengefügtem Eisen = mit eisernen Türen, Verg. Aen. 1, 293. – II) übtr.: Veneris compages, Umarmungen, Lucr.: corporis, Organismus des Leibes, Cic.: octingentorum annorum fortunā disciplināque c. haec coaluit, Organismus (des Staates), Tac. – / Genet. Plur. compagium, Plin. 2, 5 D. (Sillig compagum); compagum, Macr. somn. Scip. 1, 6, 6 Ian u. E. (Variante compagium). Vulg. Hebr. 4, 12.

    lateinisch-deutsches > compages

  • 19 creo [1]

    1. creo, āvī, ātum, āre (vgl. cresco, creber), schaffen, erschaffen = erzeugen, I) im allg.: a) übh.: α) mater. Objj.: censet (Zeno) artis maxime proprium esse creare et gignere, Cic.: omnes res, quas et creat natura et tuetur, Cic.: terra, quae neglecta sentes ac dumos, culta fructus creat, Quint.: aliud fimum herbas creat, Plin.: ut plaga (die Wunde) plus carnis creare possit, Cels. – cr. genus humanum (v. der Erde), Lucr.: cr. vix animalia parva (v. der Erde), Lucr. – m. dopp. Acc., primordia cr. ignes et lignum, Lucr.: natura fingit homines et creat imitatores et narratores facetos, Cic. – mit Advv. wo? neque creatur ibi corpus (die fehlende Substanz), Cels.: vermes intus (im menschl. Körper) creantur, Lucr.: od. mit Abl. wo? quos (flores) Thessala magnis montibus ora creat, Catull. – m. Advv. (woher?) od. m. ex od. de u. Abl., unde omnes natura creet res, Lucr.: terram creari ex igni, Lucr.: nec principium exstinctum ex se aliud creabit, Cic.: res non posse creari de nilo, Lucr. – im Passiv mit Abl. wodurch? seminibus quia certis quaeque creantur, Lucr. – m. ad u. Akk., ut placet Stoicis, quae in terris gignantur, ad usum hominum creari, Cic. – Partic. Perf. subst., creata servare, Lucr. 2, 572. – β) Zustände, teils physische, torporem et dolorem, Cels.: mel fastidium creat, Plin.: si ex quattuor principiis vel superans aliquod vel deficiens adversam valetudinem creat, Cels.: lepus marinus vomitum dissolutionemque stomachi statim creat, Plin. – teils geistige, moral., polit. usw., venter creat omnes has aerumnas, Plaut.: nonnumquam etiam errorem creat similitudo, Cic.: in urbe luxuries creatur, Cic.: notitiam veri quae res falsique crearit, Lucr. – cr. magnum (maius) odium (v. einer Abgabe), Auct. b. Afr.: familiaritate Romanā odium sibi apud regem, Iustin.: alci periculum, Cic.: seditionem (v. Pers.), Vell.: id (versificandi genus) taedium ex similitudine ac satietatem creat, Quint.

    b) ein Kind erzeugen (bei Cic. gew. procreare), v. beiden Gatten, prolem ex se videre creatam, Lucr. – v. Vater, patria est antiquior parens, quam qui creavit, Cic.: si di creare possent, Min. Fel.: cr. liberos, Phaedr. u. Val. Max.: is (Silvius) Aeneam Silvium creat, Liv.: me creat... Babylonius Horos, Prop. – v. der Mutter, Dryope quem nympha crearat, Verg.: gnatos tuos creavit, Inscr.: pueris beata creandis uxor, Hor.: m. Dat. wem? quos (fratres) fida crearat una tot Arcadio coniunx Tyrrhena Gylippo, Verg.: m. Abl. wodurch? tum partu Terra nefando Coeumque Iapetumque creat, Verg. – im Passiv, m. Abl. wo? Sulmone creati quattuor iuvenes, Verg.: o caeruleo creata ponto, Meergezeugte (ποντογενής), v. der Venus, Catull. – mit Prädik.-Nom., cum crearer masculus, Phaedr. – m. Abl. (durch = von), fortes creantur fortibus et bonis, Phaedr.: u. so oft creatus mit Abl. des Vaters u. der Mutter = Tochter, Sohn, Sprößling von usw., Erebo creata Nox, Enn. fr.: Saturno sancte create, Enn. fr.: Telamone creatus, Ov.: Maiā creatus, Ov.: Vulcani stirpe creatus, Verg.: matre servā creatus, Flor. – dah. subst., creati = Kinder, Ov. met. 6, 206.

    II) als publiz. t. t.: a) eine Staatsgewalt schaffen, ins Leben rufen, tribuniciam potestatem, Liv.: nova Romae dignitas est creata, quae dictatura appellatur, Liv.

    b) einen Beamten, Priester u. dgl. schaffen, bes. durch Wahl, sowohl vom Volke od. Herrscher = wählen, erwählen, als vom Leiter der Wahl = wählen (erwählen) lassen, α) mit einf. Acc.: magistratus, Cic.: sibi tres collegas, Liv.: censores, Cic.: consules, Cic.: consules plebeios, Liv.: dictatorem, Liv.: ducem, Val. Max.: ephoros, Val. Max.: Caesares duos (vom Kaiser), Eutr.: cr. imperatorem, verb. eligere creareque imperatorem, einen Kaiser (zB. v. den Soldaten), Suet.: cr. interregem, Liv.: pontifices, augures, sacrificulum regem, Liv.: pontifices, flamines, Salios, augures, Lact.: decem praetores (Feldherren, in Griechenl.), Nep.: praetores (in Rom), Cic.: regem, sui corporis regem, Liv.: Carthagine quotannis annuos binos reges (die Suffeten), Nep.: sacerdotes (v. Volke), Vell.: centum senatores (v. Romulus), Liv.: tribunos plebis duos, Cic.: tribunos militum tres, Liv.: tres viros, qui etc., Val. Max. – mit Advv. wie? mit per u. Akk. od. mit bl. Abl. wodurch? comitiatu consules rite cr., Cic.: magistratus od. censores od. consules vitio (durch einen Fehler der Augurien) creati, Varro LL., Liv. u. Cic.: plebeius magistratus nullus auspicato creatur, Liv.: lege, non suffragio creatum esse, Liv.: optimā lege creari, Cic.: decem tribuni plebis comitiis curiatis creati sunt, Cic.: consules per vim ac tumultum creantur, Plin. pan. – mit per u. Akk. (durch wen?), si per praetorem consules creantur, Cic. – mit ex u. Abl. (aus welchem Stande usw.?), consules ex plebe, Liv.: tribunos plebis ex equitibus Romanis (v. Augustus), Suet. – m. Adi. od. m. in u. Akk. (auf welche Zeit?), summus magistratus, quem vergobretum appellant Aedui, qui creatur annuus, Caes.: archontes coeperunt in denos annos creari, Vell.: creatis in annum magistratibus, Liv. – mit inter u. Akk. od. mit in u. Abl. (worunter?), creari inter quinque viros, Plin. ep.: creari in eo numero, Sall. – m. in u. Akk. (in welche Stelle?), neve quis flamen aut augur in locum Germanici nisi gentis Iuliae crearetur, Tac. ann. 2, 83: prior consulatus eius, in quem creatus est anno octavo et tricesimo, Vell. 2, 4, 7. – m. Acc. loc. wohin? praefecti Capuam creari coepti sunt, Liv. – m. Dat. wofür? wozu? decemviros legibus scribendis, Liv. – β) m. dopp. Acc., im Passiv m. dopp. Nom., T. Quinctius Barbatus interrex creat L. Papirium Mugilanum L. Sempronium Atratinum consules, Liv.: dictator primo comitiali die creavit consulem Q. Fulvium Flaccum magistrum equitum et Ap. Claudium Pulchrum, Liv.: Ancum Marcium regem populus creavit, Liv.: dictatorem Albani Mettium Fufetium creant, Liv.: exercitus Diocletianum imperatorem creavit, Eutr. – augur creatus (est) L. Quinctius Flaminius, decemvir sacrorum L. Cornelius Lentulus, Liv.: consules creati (sunt) Q. Fabius et P. Decius, Liv.: T. Lartium dictatorem primum, Sp. Cassium magistrum equitum creatos invenio, Liv.: Constantinus in Britannia creatus est imperator (zum Kaiser), Eutr.: dictatore P. Cornelio dicto ipse ab eo magister equitum creatus est, Liv.; vgl. (im Abl. absol.) magistro equitum creato filio suo, Liv.: quia solum centum essent, qui patres creari possent, Liv.: praetores (in Rom) creati sunt C. Fulvius Flaccus C. Claudius Nero etc., Liv.: decem qui postea praetores (zu Regenten, in Athen) creati sunt, Nep.: defuncto Traiano Aelius Hadrianus creatus est princeps (zum Fürsten, d.i. zum Kaiser), Eutr.: postea Numa Pompilius rex creatus est, Eutr. – m. puer u. senex, zB. Caesar paene puer a Mario Cinnaque flamen dialis creatus, Vell.: Metellus senex admodum pontifex maximus creatus, Val. Max. – m. Advv. zum wievielten Male? alqm consulem iterum, Val. Max., tertium, Liv., tertio, Plin. pan.: alqm dictatorem quartum, Liv. – mit Advv. od. Abl. wie? wodurch? u. dgl., P. Clodius, qui non rite creatus tribunus arguebatur, Quint.: C. Flaminius inauspicato consul creatus, Val Max.: an hunc non ut qui optimo iure censor creatus esset populus creavit? Liv.: collegam sibi comitiis centuriatis creavit P. Valerium, Liv.: Palicanus suffragiis populi consul creatus, Val. Max.: cunctis populi suffragiis rex est creatus L. Tarquinius, Cic.: Tullum Hostilium populus regem interrege rogante comitiis curiatis creavit, Cic. – m. ex u. Abl. (aus wem?), cum leges duo ex una familia vivo utroque magistratus creari vetarent, Caes. – mit cum u. Abl. (mit wem?), ut Cn. Flavius aedilis curulis crearetur cum Anicio Praenestino, Plin. – m. in u. Akk. (an wessen Stelle?), M. Lepidus pontifex maximus in C. Caesaris locum furto creatus, Vell. – m. Dat. (wozu?), me Albani gerendo bello ducem creavere, Liv. – mit in u. Akk. (auf welche Zeit?), ille Appius, qui decemvir in annum creatus altero anno se ipse creavit, Liv. – / Archaist. creassit = creaverit, Cic. de legg. 3, 9.

    lateinisch-deutsches > creo [1]

  • 20 currilis

    currīlis, e (currus), zum Wagen- od. Wagenrennen gehörig, Wagen-, equi (Ggstz. equi equestres, Reitpferde), Vulg. 3. regg. 4, 26 (cod. Amiat. currules): certamina (Wettrennen), Ambros. cant. cantic. 7. § 12. Vgl. curulis u. Gloss. ›currilis equus, συν ἅρματι ἀγωνιζόμενος ιππος‹.

    lateinisch-deutsches > currilis

См. также в других словарях:

  • CURULIS Magistratus — apud Romanos, dictus est, cui ius erat Sellae Curulis, ut Dictor, Consul, Censor, Praetor, Aedilis Curulis. His orti Nobiles dicebantur, ob imagines Maiorum, qui Magistratus Curules gesserant: quemadmodum ii Noti appellati sunt, quorum non… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Curūlis sella — (röm. Ant.), zusammenlegbarer Stuhl ohne Lehne mit 4 krummen Füßen, mit Leder überzogen u. mit Elfenbein eingelegt; Anfangs Thron der Könige, während der Republik Sitz der höheren Magistratspersonen (Consuln, Prätoren, Dictatoren, Censoren u.… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Curūlis sella — (lat.), s. Sella …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Sella curulis — Schema des Sella Curulis US Schauspieler Edwin Booth im Hamlet Pose auf einem kurulischen Stuhl (1870) Der Ausdruck Kurulischer Stuhl (latein. sella curulis …   Deutsch Wikipedia

  • Sella curūlis — Sella curūlis, bei den Römern der den (danach benannten) kurulischen Magistraten (Konsuln, Prätoren, kurulischen Ädilen), auch Zensoren, Diktator, magister equitum, Flamen Dialis sowie später den Kaisern zukommende Amtssessel, ein Klappstuhl aus… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Sella curulis — Sella curūlis, s. Kurulischer Stuhl …   Kleines Konversations-Lexikon

  • VECTATIO Curulis — vide supra …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Sella curulis — см. Курульное кресло …   Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона

  • КУРУЛЬНЫЙ —    • Curūlis, см. Magistratus, Магистрат, A …   Реальный словарь классических древностей

  • CURUL — curulis, curulium …   Abbreviations in Latin Inscriptions

  • Curule seat — Two pairs of bronze legs, belonging to sellae curules, preserved in the museum at Naples (Museo Borbonico, vol. vi. tav. 28); and a sella curulis, copied from the Vatican collection.[1] …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»